Hoe kies ik de juiste lens

Handvatten

In dit blog ga ik u niet vertellen wat de beste lenzen zijn. Daar zal iedere fotograaf ook anders over denken. Ik ga u wel vertellen welke stappen u kunt zetten om de voor u perfecte lens te kiezen. Dit blog is dus vooral geschreven voor de niet doorgewinterde fotograaf, hoewel er voor hen misschien ook nog een ogenopertje tussen de regels staat.
Aan het eind van de tekst vermeld ik ook een site die een goede hulp kan zijn in het zoeken naar de juiste lens.

Stap 1 Doel

De eerste vraag die u stelt is: waar wil ik de lens voor gebruiken. Een open deur? Misschien, maar wellicht zo logisch dat de vraag wel eens vergeten wordt te stellen. Het te fotograferen object bepaalt, samen met uw creatieve inzicht, welke soort lens het best geschikt is. Door dat te weten, hoeft u al heel veel lenzen niet meer aan nader onderzoek te onderwerpen. Dat scheelt tijd en maakt uw keuze effectiever. U zult, waarschijnlijk, meer plezier aan uw lens beleven. U moet wel weten welke lens wat doet en dus het best past bij uw fotografieobject en bij uw creatieve inborst.

Soorten doelen

Grofweg zijn er een paar fotografiedoelen: portretten, groepen, landschappen (waaronder interieur), wildlife, astrologie en macro (detailopname van, vaak, insecten of bloemen), sport.
De logisch volgende stap is bekijken welke lens bij welk, bij uw, fotografiedoel past. Daar zijn standaardantwoorden op te geven en dat ga ik ook doen, maar eerst wil ik meegeven om vooral veel informatie daarover in te winnen en goed na te denken over de wijze waarop u vorm wilt geven aan uw fotografie. Bepaal daar uw keuze op en niet op een standaard antwoord of advies.
Hieronder volgen de standaarden, maar zonder verdere uitleg. Dit blog is immers bedoeld om u de stappen aan te reiken en niet om ze voor u te zetten. Verdere research en uitwerking laat ik aan u.
Portret: 85mm, 105mm, 135 mm en het liefst met een laag diafragmagetal.
Groepen: 24mm, 35mm, 50mm, uiterste diafragmagetal mag hoger zijn.
Landschap: 14mm, 24mm, 35, mm, uiterste diafragmagetal mag wat hoger zijn.
Wildlife: vanaf 300mm
Astrologie: zoals landschappen.
Macro: hiervoor zijn speciale macrolenzen.
Sport: vanaf 300mm

Het valt op dat bij een groter object (landschap bijvoorbeeld) het brandpuntafstand lager is. Lager brandpuntafstand is grotere fotografeerhoek (daarom ook wel groothoeklenzen genoemd). Portretten, kleiner object, vragen dus om een groter brandpuntafstand (telelenzen). Een groter brandpuntafstand maakt de hoek kleiner en vergroot het object. Er zijn nog meer verschillen tussen grote en kleine brandpuntafstanden, maar die laat ik nu even voor wat ze zijn.
Genoemde lenzen zijn, nogmaals, standaarden, maar u maakt uiteindelijk uw eigen keuzes. U wilt dat doen op basis van kennis. Lees dus alles wat los en vast zit.

Ik heb geen idee wat ik wil fotograferen of ik wil van alles fotograferen

Ik heb het nog niet gehad over zoomlenzen. De bovenstaande opties zijn allemaal, zogenaamde, primelenzen. Dat betekent dat ze één brandpuntafstand hebben. Zoomlenzen kunnen van brandpunt naar brandpunt ‘glijden’. Uw eerste kennismaking met een lens betrof waarschijnlijk een zoomlens; kitlenzen zijn zoomlenzen. Aan de hand van de bovenstaande verdeling, kunt u zien welke zoomrange het beste bij u kan passen. Als u verschillende objecten fotografeert is er misschien een zoomlens die de verschillende brandpuntafstanden in zich heeft. Een 14-104-lens, bijvoorbeeld, is geschikt voor meerdere doeleinden.

Stap 2 Kwaliteit van de lens

Als u een idee heeft wat voor type lens u wilt aanschaffen, dan wordt het tijd om naar de kwaliteit van de lens te beoordelen. Geloof me, als u, ik noem maar wat, een 50mm lens wilt hebben, dan is de keuze, betreft merk en eigenschappen, nog steeds enorm groot. Een heleboel bomen in het bos. Hoe beoordeelt u nu gericht een lens? Waar moet u nu op letten?

In onderstaande tekst krijgt u hier uitleg over, maar u moet natuurlijk zelf uw eisen en wensen opstellen. U kunt alleen kiezen als u weet wat u wilt van uw lens, als u weet waar uw prioriteiten liggen.
Een voorbeeld: er zijn portretlenzen die heel duur zijn en prachtige beelden opleveren. Sommige van deze lenzen moeten wel handmatig scherpgesteld worden. Voor mensen die dergelijke lenzen kopen is autofocus misschien wel een wens, maar geen eis. Die mensen hebben hun eisen wellicht liggen bij grote scherpte en prachtig bokeh. Stel dus uw eisen en wensenlijstje op. Ik kan dat niet voor u doen.

Kwaliteit 1; specificaties en bouw

Om een eisen- en wensenlijstje op te kunnen stellen, moet u meer weten over de punten waarop u eisen en wensen kunt hebben. We beginnen bij de specificaties en de bouwkwaliteit van de lens.

Wat zijn de specificaties van een lens? Naast de brandpuntafstand (voor zoomlenzen brandpuntafstanden) is de maximale en minimale opening van het diafragma van belang.
Naast ISO en sluitertijd is het difragma bepalend voor de lichttoevoer. Donkere ruimtes vragen (soms) een grote opening van de lens (laag diafragmagetal). Het diafragma bepaalt ook mede de scherpte en onscherpte van de foto en dan vooral hoe groot/diep het gebied is dat scherp is. Hoe lager het diafragmagetal, hoe kleiner het scherptegebied en, vaak, hoe duurder de lens.
Controleert u ook in hoeverre de lens voldoet aan de beschreven specificaties. Vooral de brandpuntafstand wijkt vaak af. Een 14mm lens is bijvoorbeeld een 14,7mm lens. Dat hoeft geen probleem te zijn, maar het is wel fijn om te weten. Die kennis bepaalt mede uw keuze.

Een ander aspect is de elektronica van de lens. Wat wordt door of via de camera gestuurd en wat moet ik handmatig doen? Hoe snel vindt dat alles plaats? Hoe accuraat is dat alles? Bij sport, bijvoorbeeld, wilt u dat uw lens snel focust. Bij portretten is deze eigenschap minder van belang. Bij een portret wilt uw wel een uiterst accurate focus.

Naast die specificaties is de bouwkwaliteit van de lens belangrijk. Kijkt u naar het materiaal waarvan de lens gemaakt is, naar de wijze waarop de onderdelen draaien (zoomring, eventueel diafragma en/of scherptestelring/ zonnekap), het gemak waarmee u de lens kunt bedienen en gebruiken. Kijk ook naar de stof- en spatwaterbestendigheid en de stootbestendigheid kan een punt van aandacht zijn.

Voor sommigen is het uiterlijk van de lens ook van belang. Uiteindelijk gaat het om de foto en niet om de lens. Bent u gevoelig voor strak design? Dat is geen probleem, als u daar gelukkig van wordt, vooral meenemen in uw lijstje. Voor mij valt het onder de categorie wens en niet onder eis.

Kwaliteit 2; vervorming

Lensen vervormen. Ze doen dat vanuit hun brandpunteigenschap ten opzichte van de afstand tot het onderwerp. Een groothoeklens rekt uit in diepte en een telelens drukt juist meer plat. Die vervorming bepaalt uw keuze van de lens, maar binnen uw keuze is er nog een andere vervorming waar u over na moet denken. Vooral bij groothoeklenzen kan een grotere of minder grote ‘balvervorming’ optreden in uw foto’s. Dat betekent dat de bovenste en onderste lijnen op de uiteinden naar binnen lopen. Overigens is andersoortige vervorming ook mogelijk; de lijntjes lopen naar buiten of de lijntjes zwabberen. Dit hoeft geen ‘big deal’ te zijn, maar uw wilt wel weten hoe het zit bij uw lens voordat u hem koopt.

Kwaliteit 3; Chroma en Coma

Chroma (CA, Chromatische aberratie) is zichtbaar op uw foto als een kleurrandje, vaak paars of groenig, waar een helder voorwerp sterk contrasteert met een achtergrond. Vaak is dit waar te nemen bij bomen, takken die afsteken tegen een heldere lucht.
Coma (Comatische Aberratie) is een afwijking die te zien is bij heldere lichtpuntjes, bijvoorbeeld sterren. Deze puntjes horen rond te zijn, maar door de afwijking zien ze er meer uit als schijven. In tegenstelling tot veel andere lensafwijkingen kan Coma niet (eenvoudig) worden weggewerkt in een nabewerkingsprogramma.

Kwaliteit 4; lensflare

Lensflare ontstaat wanneer een lichtbron in uw lens schijnt. De meeste lenzen hebben hier in meer of mindere mate last van. Het kan express in een foto opgenomen worden om een zomerse of romantische sfeer in de foto te leggen. Het is dus niet iets wat perse voorkomen moet worden, maar uw ilt wel graag weten in welke maten en op welke wijze uw lens lensflare heeft.

Kwaliteit 5; scherpte

Scherpte krijg je met een hoge resolutie en contrast. Hoe hoger de resolutieoverdracht en duidelijker het contrast, hoe scherper de foto. U denkt misschien, ik heb een 25 mp camera, dan is dat toch mijn resolutie. De technische details even terzijde geschoven en in uitkomsten gesproken, niet elke lens is in staat zo’n scherpte te geven dat dit één op één de resolutie van de censor van uw camera weergeeft. Wat dat betreft liep of loopt de lensontwikkeling achter op de ontwikkeling van de censors. DXOmark, een vergelijkingssite spreekt in dat verband over de beleving van resolutie. Een lens kan op een 25 mp censor een beleving geven van 16 mp. Het spreekt voor zich dat een hogere resolutie censor ook een hogere scherpte creëert. Tegelijkertijd is het ook zo dat een lagere resolutie censor een hogere scherpte kan krijgen met een betere lens. Toch een puntje om over na te denken.
Denk eraan dat een lens in het middengebied scherper kan zijn dan richting randen. Ook dat is een aspect om mee te nemen in uw overweging.

Kwaliteit 6; bokeh

Bokeh is de wijze waarop uw lens de onscherpe delen weergeeft. Er zijn een tweetal criteria ter overweging: mate van rust, mate van vervorming. Over het algemeen wordt een rustige bokeh met mooie ronde vormen tot in de hoeken van de foto hoog gewaardeerd.

Kwaliteit 7; vignettering

Vooral groethoeklenzen (groothoekobjectieven) hebben last van vignettering, oftewel, donkere randen ten opzichte van een helder midden. De mate hiervan is per lens verschillend.

Kwaliteit 8; T-stop

Kwaliteit 8 had ik bij het begrip diafragma kunnen ordenen. Het is daaraan gelinkt, maar, in mijn optiek, verdient het toch een eigen plek. De diafragmawaarde geeft aan hoeveel licht door de lens op de censor kan vallen. Een laag diafragmagetal, is een grote lensopening, is veel licht op de censor. Om de absolute waarde van lichtval op de censor uit te drukken, kennen we de transmissiewaarde, de t-stop. Ook nu geldt, hoe lager het getal, hoe meer licht.
Is dat belangrijk om te weten? Ja, want hoe meer licht er op de censor valt hoe lager u uw iso kunt houden en hoe hoger de beeldkwaliteit is.

Vergelijkingssite

De puntjes ter overweging zijn genoemd. Hoewel, de prijsfactor speelt wellicht ook een rol. U zult merken dat het vaak zo is dat hoe meer eisen en wensen vervult worden, hoe duurder de lens wordt. Maar toch, eerder sprak ik over een hele dure portretlens, in de meer dan €2000,= categorie. Met wat zoekwerk kwam ik een lens tegen die op veel punten die lens evenaart en op bokeh zelfs overtreft en dat voor minder dan €600,=.

Dan nu de site waar ik veel gebruik van maak: https://www.dxomark.com.
Dit bedrijf test lenzen en camerabody’s en combinatie van camerabody’s met lenzen in een laboratorium. Dat betekent dat er wordt getest bij een vaste omstandigheden. Ert wordt gebruikgemaakt van gekalibreerde lichtbronnen en op microniveau wordt onderzocht op scherpte, CA, t-stop en vervorming.
Dat levert soms hele opmerkelijke resultaten op. We zien dat goedkopere lenzen vaak beter scoren op de genoemde punten dan duurdere lenzen.
Let wel op, er zijn merken die niet worden getest door DXOmark. Eens dacht ik dat dit was omdat dit inferieure lenzen betreft, maar inmiddels weet ik dat dit niet zo is. Ga dus open mindend uw zoektocht in, laat uw verrassen.

Research is dus key en nu weet u waar u op moet letten.
Luister, kijk, lees. Bedenk dat één bron geen bron is, bedenk dat niet iedere bron alle aspecten van een lens uitlegt, bedenk dat niet elke bron betrouwbaar is en dat er belangen in het spel zijn. Wees kritisch in uw research, maar wees ook kritisch naar uzelf. Weet u zeker wat u wilt, baseert u uw keuzes op feiten of laat u zich verleiden? Bent u werkelijk onbevooroordeeld?

Conclusie

Samenvattend, weet wat u wilt met uw lens. Leer de mogelijkheden en onmogelijkheden van de lenzen kennen op verschillende brandpuntafstanden. Leer vervolgens de kwaliteiten van de verschillende merken binnen het gekozen brandpunt kennen. U doet dit alles op basis van research. U bent kritisch en onbevooroordeeld (in hoeverre dat kan). Pas dan maakt u de weloverwogen keuze.

Schrik niet als u daar fouten in maakt. Deze hobby kost geld en ook vooral veel leergeld. Blijf lachen en blijf fotograferen.

Home

© 2018 E.V. MARTIN BOUWMAN LET OP! DE FOTO’S KENNEN COPYRIGHT. WILT U EEN FOTO GEBRUIKEN, NEEM DAN CONTACT MET MIJ OP. IN VEEL GEVALLEN KAN EEN FOTO GRATIS GEBRUIKT WORDEN, IN ANDERE GEVALLEN MOET ER EEN VERGOEDING BETAALD WORDEN. FOTO’S WAAR MENSEN OP STAAN AFGEBEELD, MOGEN NOOIT VOOR COMMERCIËLE DOELEINDEN GEBRUIKT WORDEN. NIET EENS MET EEN FOTO? NEEM DAN CONTACT OP. ALL RIGHTS RESERVED. NO USAGE WITHOUTH PERMISSION. ALLE RECHTEN ZIJN VOORBEHOUDEN AAN DE MAKER. DIT GELDT VOOR DE FOTO’S EN DE TEKSTEN.