Een kenmerk van een professional is dat hij kritisch naar zichzelf blijft kijken. Welke vaardigheden beheers ik, waar kan ik mij in verbeteren, wat gaat goed, wat minder goed? Hij moet het proces van reflecteren beheersen.
Reflectie heeft te maken met gisteren. Wat volgt, na reflecteren, is denken aan morgen. Dat betekent doelen stellen. De HBO- opleiding waaraan ik verbonden ben, gebruikt hiervoor het SMART-model.
Waarom SMART
Zelf doelen stellen is niet zo makkelijk. De meeste doelen die je in je leven hebt behaald, zouden wel eens door anderen gesteld kunnen zijn. Je hele schoolcarrière wordt bepaald door doelen die door anderen zijn gesteld. De kans is groot dat je zelf geen idee hebt gehad welke doelen je nu eigenlijk aan het halen was. Ja, je diploma, dat was je doel. Onder dat woordje, ‘diploma’ gaan liters inkt schuil die de einddoelen en subdoelen beschrijven.
SMART geeft je een goed en duidelijk handvat voor het schrijven van doelen omdat het je dwingt na te denken over je doelstelling:
– wat wil ik precies, duidelijk helder, dus niet van dat vage (vaag is niet te bereiken en heb je al bereikt) (specifiek)
– hoe weet ik nu zeker dat ik het gehaald heb, hoe weet ik dat ik mezelf niet voor de gek hou, hoe weet ik dat ik verbeterd ben in …. (meetbaar)
– is dit wel een doelstelling die mag, die goed is, die geen schade toebrengt aan een ander, mijn omgeving, mijzelf (acceptabel)
– waar sta ik nu, waar wil ik heen, welk leerpad ligt er voor mij, hoe zwaar is dat, hoeveel tijd kost dat, hoe groot is het verschil tussen wat ik nu weet en kan en mijn doelstelling, mag ik dat van mijzelf verwachten, is dat te doen, wie heb ik daarbij nodig, zijn die mensen beschikbaar, heb ik het in eigen hand (realistisch)
– op welke wijze moet ik toetsen of mijn doelstelling gehaald is, wanneer moet ik toetsen, op welke plaats, welke omstandigheden, wie heb ik daarbij nodig, wat moet ik daarvoor doen, wat zijn de tussenstappen die ik moet zetten (tijdgebonden)?
De letters van SMART
S= specifiek
In dit geval betekent dat iets van expliciet, duidelijk, eenduidig, voor iedereen te begrijpen en concreet.
Je doel moet beschreven worden in termen die waarneembaar zijn. Het tegenovergestelde van vaag, interpretabel, niet duidelijk.
Dus geen formuleringen zoals:
ik wil beter worden in ….. (hoeveel beter, wat kun je naderhand?)
Ik ga me verdiepen in ….. (wat is dat?)
Ik ga meer leren om van …… (hoeveel meer, wat weet je naderhand?)
Let op: de doelstelling moet betrekking hebben op je eigen vaardigheden en kennis.
Hier laat ik het bij, wat betreft de ‘s’ want veel wordt duidelijk bij de volgende stap: de ‘m’.
M= meetbaar
Deze stap is een verfijning van stap ‘s’. We maken het nu niet alleen concreet, waarneembaar, maar we gaan er hoeveelheden aan plakken. We moeten het kunnen tellen. Ja, we moeten het kunnen meten. Alleen als je het kunt meten en echt beoordelen, dan kun je zeggen dat je doel behaald is (of niet). Meetbaar maakt het hard, geen gesjoemel, geen gevoelsmatige uitslag. Het is bingo of niet.
Een voorbeeld om het verschil tussen meetbaar en niet meetbaar aan te geven: ik wil veel push ups kunnen doen (?) /
ik wil 30 push ups kunnen doen binnen een minuut (!).
A= acceptabel
Tja, deze lijkt een beetje overbodig, deze lijkt een beetje toegevoegd om een mooi acroniem te krijgen. Lijkt, zeg ik, want in de praktijk bewijst deze ‘a’ haar nut. Bij de ‘a’ beschrijf je in hoeverre jouw doel acceptabel is. Een doelstelling kan een ander schaden, niet goed zijn voor het milieu, lastig zijn voor je huisdieren, maar een doelstelling kan ook jezelf schaden. Dat alles willen we niet, dus denk erover na en beschrijf het.
R= realistisch
Is het überhaupt wel mogelijk? Kan dit wel? Je mag best wat van jezelf vragen, de lat wat hoger leggen, maar het moet wel haalbaar lijken.
Hier kijk je ook of je het in eigen hand hebt. Misschien heb je mensen nodig. Zijn die mensen beschikbaar?
Bovendien moet een doelstelling gaan, zoals eerder gezegd, over je eigen gedrag en vaardigheden.
T= tijdgebonden
Je kunt iets nog niet, je wilt het wel kunnen, je stelt een doel. Daar blijft het vaak mee, maar SMART dwingt je een punt in de toekomst te nemen waarop je je doelstelling hebt behaald. Ergens op je kalender komt een rood uitroepteken.
Ook dit maak je nog iets specifieker. Je bepaalt namelijk je toetsmoment. Het hangt van je doelstelling af hoe specifiek.
U beschrijft niet alleen waar, maar ook op welke wijze u uzelf toetst. Vaak komt daarbij dat u een locatie moet kiezen, mensen die u begeleiden of observeren en dergelijke. Vergeet dit niet te benoemen en te plannen. Als u wilt dat Kees uw push ups gaat tellen, dan moet Kees wel aanwezig zijn. U begrijpt dat de ’t’ en de ‘r’ een samenspel vormen.
We zijn er. De letters zijn verduidelijkt. Snap je het nog niet, dan heb je een doelstelling. Surf nog eens over het web. Je wordt doodgegooid met SMART.
Conclusie
SMART maakt je doelstelling concreet en ‘hard’. Je weet dat je het wel gehaald hebt of niet gehaald hebt. Je hebt wel of geen 30 push ups gedaan in 1 minuut op die datum op dat uur. Als je er maar 3 hebt gedaan, dan was je doelstelling niet realistisch en heb je een inschattingsfout gemaakt over wat je al kon en/of hoe snel je leert.
SMART dwingt je na te denken over allerlei aspecten waar je anders nooit over na zou denken. Daarmee geef je verdieping aan je doelstelling. Je doelstellingen zul je ook minder makkelijk formuleren. Je besteed er aandacht aan en daarmee wordt de kans groter dat je ook daadwerkelijk doelstellingen behaald.
Je leert anders ook wel wat, maar leer je dat wat nodig is voor het uitvoeren voor een bepaalde taak en is je leerweg net zo doelgericht en snel.
Dankwoord
Dit was een lange tekst en u heeft het gehaald. Dat verdient een dankwoord.
Ergens schreef ik dat internet vol staat met uitleg over SMART. Waarom SMART handig is heb ik, hoop ik, toegevoegd en duidelijk gemaakt.
Als deze tekst u heeft geholpen, deel hem dan met diegene die het nodig heeft.
Als u mij betrapt op een spelfout of grammaticafout, dan mag u mij daar ten alle tijden op wijzen.
Ik wens u veel behaalde doelstellingen toe.
Toevoeging
Van wetenschap naar dromenland
Eigenlijk heeft SMART een iets van wetenschappelijke basis voor het behalen van doelen. Uit eigen ervaring weet ik dat er ook een andere, avontuurlijke wijze is van doelen behalen en jezelf ontwikkelen. In een volgend blog zal ik daar dieper op ingaan.